Perianal Apse ve Anal Fistül: Belirtiler, Nedenler ve Tedavi Süreci

Perianal apse ve anal fistul

Perianal apse ve anal fistül hastalıkları, anüs çevresindeki enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkan, sıklıkla birbirleriyle ilişkili iki durumdur. Her iki hastalık da hem ağrı hem de yaşam kalitesinde ciddi düşüşe neden olabilir. Erken tanı ve uygun tedavi ile tamamen iyileşme mümkündür. Bu yazıda, perianal apse ve anal fistüllerin nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri, tedavi seçenekleri ve tedavi sonrası dikkat edilmesi gereken noktalar ayrıntılı olarak anlatılmaktadır.

1. Perianal Apse Nedir?

Perianal apse, anüs çevresinde, cilt altında veya daha derin dokularda gelişen iltihaplı (irinli) bir enfeksiyon odaklanmasıdır. Çoğunlukla anüs çevresindeki anal bezlerin tıkanması ve enfekte olması sonucu ortaya çıkar. Bu bezlerin tıkanmasıyla bakteriler burada çoğalarak iltihap oluşturur.

Sebepleri

• Anal bezlerin enfeksiyonu (en sık neden)

• Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi inflamatuvar bağırsak hastalıkları

• Travma, çatlak veya anal bölgede cerrahi girişimler

• Diyabet, bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklar

• Nadiren yabancı cisim veya tümörler

2. Perianal Apsenin Belirtileri ve Bulguları

Perianal apse genellikle ani başlayan, şiddetli ağrı ve şişlik ile kendini gösterir.

En sık görülen belirtiler:

• Anüs çevresinde kızarıklık, şişlik ve hassasiyet

• Oturmakta veya yürümekte zorlanma

• Yüksek ateş, halsizlik

• İltihaplı akıntı (bazı durumlarda)

• Gece ağrılarında artış

Bazı apseler derin yerleşimli olabilir ve dışarıdan belirti vermeyebilir. Bu durumda hastada ateş, halsizlik ve rektal bölgede derin ağrı ön planda olur.

3. Anal Fistül Nedir?

Anal fistül, anüs iç kısmı ile cilt yüzeyi arasında ince bir kanal şeklinde gelişen anormal bir bağlantıdır. Genellikle geçirilmiş veya tedavi edilmemiş bir perianal apse sonrası gelişir.

Apse boşaldıktan sonra geride kalan bu kanal, iltihabın tekrar tekrar birikmesine neden olabilir.

Sebepleri

• En sık neden: Daha önce oluşmuş bir perianal apse

• Crohn hastalığı (özellikle kronik ve çoklu fistüllerde)

• Tüberküloz, radyoterapi veya travma sonrası

• Nadiren doğumsal anormallikler

4. Anal Fistülün Belirtileri ve Bulguları

Fistüller genellikle kronik seyirli hastalıklardır ve uzun süre devam eden şikâyetlere yol açarlar.

Belirtiler:

• Anüs çevresinde sürekli veya aralıklarla akıntı (irin veya kanlı akıntı)

• Kaşıntı, kötü koku ve nemlilik hissi

• Aralıklı ağrılar (özellikle iltihaplandığında)

• Giysilerin kirlenmesi

• Bazı durumlarda tekrar eden apseler

5. Tanı Yöntemleri

Tanı çoğunlukla fizik muayene ile konur. Deneyimli bir cerrah, hastanın öyküsünü dinleyip anal bölgeyi muayene ederek tanıya ulaşabilir. Ancak fistülün derinliği ve yönünü belirlemek için ek incelemelere gerek olabilir.

Tanıda kullanılan yöntemler:

• Dijital rektal muayene

• Endoanal ultrasonografi (fistül traktının yerini gösterir)

• MR fistülografi (karmaşık fistüllerde en değerli yöntemdir)

• Fistülografi (eskiden yaygındı, artık daha az kullanılır)

6. Tedavi Seçenekleri

Perianal Apse Tedavisi

Tedavinin temelini cerrahi drenaj (apse boşaltılması) oluşturur. Çünkü antibiyotikler apsenin içine nüfuz edemez; bu nedenle apsenin cerrahi olarak boşaltılması gerekir.

Tedavi aşamaları:

• Lokal veya genel anestezi altında apse boşaltılır.

• Gerekirse kültür alınıp uygun antibiyotik başlanır.

• Apsenin genişliğine göre dren yerleştirilebilir.

Erken müdahale edilmezse apse kendiliğinden boşalsa bile geride fistül gelişme riski oldukça yüksektir.

Anal Fistül Tedavisi

Fistül tedavisinde amaç, enfekte kanalı tamamen ortadan kaldırmak, tekrar oluşmasını engellemek ve bağırsağın (sfinkterin) kontrolünü korumaktır.

Tedavi yöntemleri:

• Fistülotomi: En sık uygulanan yöntemdir. Fistül hattı açılarak içerisi temizlenir ve doku kendiliğinden iyileşir.

• Seton uygulaması: Fistül hattına ip benzeri bir materyal yerleştirilir. Özellikle derin veya karmaşık fistüllerde sfinkteri korumak için kullanılır.

• LIFT (Ligation of Intersphincteric Fistula Tract): Kas bütünlüğünü bozmadan fistül hattının bağlanması esasına dayanır.

• Fistül kapatma (advancement flap, fibrin glue veya plug) yöntemleri: Uygun seçilmiş hastalarda sfinkteri koruyan modern yöntemlerdir.

Hangi yöntemin kullanılacağı fistülün tipi, derinliği ve hastanın genel durumuna göre belirlenir.

7. Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Tedavi sonrasında iyileşmenin hızlı ve sorunsuz olması için dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır:

• Hijyen: Anal bölge temizliği çok önemlidir. Ilık su oturma banyoları günde birkaç kez yapılmalıdır.

• Beslenme: Liften zengin, bol sıvı içeren beslenme kabızlığı önler. Kabızlık yara iyileşmesini geciktirir.

• Ağrı ve ateş takibi: Beklenmedik ağrı artışı veya ateş yükselmesi varsa mutlaka hekime başvurulmalıdır.

• Düzenli pansuman: Cerrahın önerdiği şekilde pansuman yapılmalı, bölge kuru tutulmalıdır.

• Uzun oturmaktan kaçınma: İlk günlerde oturma pozisyonu sınırlı tutulmalı, yan veya yüzüstü yatış tercih edilmelidir.

• Kontrol muayeneleri: Fistül hastalarında özellikle nüks (tekrar) riski olduğundan düzenli doktor kontrolleri çok önemlidir.

Sonuç

Perianal apse ve anal fistüller, genellikle birbirinin devamı olan hastalıklardır. Erken tanı ve uygun cerrahi müdahale ile kalıcı iyileşme sağlanabilir. Tedavi sonrası hijyen, beslenme ve düzenli kontrol, hastalığın tekrarlamasını önlemede en önemli unsurlardır.

Zamanında müdahale edilmeyen apseler, fistül gelişimine yol açabileceğinden, anüs çevresinde ağrı, şişlik veya akıntı gibi şikâyetler görüldüğünde gecikmeden bir genel cerrahi uzmanına başvurulması gerekir.